Geschreven door Marcel Schmeier. Leestijd ongeveer 8 minuten.
Om goed te leren rekenen moeten kinderen inzicht hebben in de opbouw van het tientallig stelsel. Ze moeten weten wat eenheden en tientallen zijn en hoe deze worden genoteerd in getallen. Omdat er in groep 3 al wordt gerekend tot 20 en in groep 4 tot 100, is het belangrijk om al vroeg doelgerichte instructie te geven over deze belangrijke zaken. Zo ontwikkelen kinderen een grondig getalbegrip en een stevige basis voor zowel het rekenen naast elkaar op de getallenlijn als het rekenen onder elkaar bij het cijferen. MAB-materiaal is daarbij een bruikbaar hulpmiddel.
Cijferen met MAB-materiaal
Cijferen is het op papier onder elkaar uitvoeren van rekenbewerkingen volgens vaste stappen om zodoende tot de oplossing te komen. Het cijferen wordt gedaan van rechts naar links, beginnend bij de laagste waarden, dus eerst de eenheden en daarna de tientallen en honderdtallen.
Voordat kinderen gaan cijferen, leren ze in groep 3 en 4 om de sommen op een getallenlijn uit te rekenen. In deze groepen kan ook al aandacht aan cijferen worden besteed. Door kinderen tientallen, eenheden, posities en verticale notatie te onderwijzen, ontwikkelen ze een betere rekenvaardigheid.
Een krachtige manier om het getalbegrip te ontwikkelen en kinderen inzicht te geven in het tientallig stelsel is het gebruik van MAB-materiaal (Multibase Arithmetic Blocks). Het materiaal wordt ook wel Base Ten Blocks of Dienes Blocks genoemd en dankt zijn naam aan de wiskundige en onderwijskundige Zoltán Pál Dienes.
MAB-materiaal maakt het tientallig stelsel inzichtelijk, doordat het de waarde van getallen concreet maakt. Het materiaal geeft eenheden, tientallen en honderdtallen weer als blokjes, staven en vlakken. Tien losse blokjes zijn evenveel waard als een staaf en tien staven vormen een honderdvlak. Het gebruik van dit materiaal in groep 3 en 4 draagt bij aan inzicht en begrip.
Groep 3
In groep 3 ligt de nadruk op het rekenen met getallen tot en met 20. Er wordt in deze groep nog niet gecijferd, maar de sommen worden uitgerekend op een getallenlijn. Toch kun je in groep 3 al werken aan een fundament voor het cijferen, door de kinderen te leren wat tientallen en eenheden zijn, op welke posities ze staan en welke waarde ze vertegenwoordigen.
In de eerste weken staat het rekenen tot en met 10 centraal. Het getalbegrip wordt ontwikkeld door de geleidelijke overgang van rekenen met concreet materiaal via representatie naar abstracte sommen. Deze aanpak is de basis van het internationaal veel gebruikte CRA-model.
De sommen worden eerst gelegd met blokjes (concreet), daarna uitgerekend op een getallenlijn (representatie) en tenslotte zonder hulpmiddelen (abstract). De abstracte sommen worden vervolgens intensief geoefend om vlot en foutloos te leren rekenen.
Door sommen niet alleen naast elkaar maar ook onder elkaar te noteren, maken de kinderen kennis met de notatie volgens het cijferend rekenen. Gebruik hiervoor in eerste instantie dezelfde symbolen als bij het naast elkaar rekenen, maar vervang het gelijkteken (=) na een tijdje door een eenvoudige streep. Kinderen ontwikkelen een breed conceptueel begrip wanneer ze kennismaken met verschillende verschijningvormen van abstracte sommen.
Als de leerlingen het optellen en aftrekken tot en met 10 goed beheersen, dan zijn de sommen tussen de 10 en 20 aan de beurt. Deze zijn feitelijk hetzelfde, maar dan met een tiental erbij. Het tiental maak je concreet met een staaf die even lang is als tien losse blokjes. Hiermee krijgen kinderen goed inzicht in de waarde en opbouw van getallen: 14 bestaat uit vier losse blokjes (eenheden) en één tienstaaf (tiental).
Ze zien dat een vol tiental bestaat uit tien eenheden. Het gebruik van kleuren helpt hierbij, bijvoorbeeld geel voor de eenheden en groen voor de tientallen. Laat ook hier weer zien dat de som ook onder elkaar kan worden genoteerd.
In de eerste helft van groep 3 staat het rekenen tussen de tientallen centraal. In de tweede helft van het schooljaar leren de kinderen om over het eerste tiental te rekenen, zowel met optellen (4+8=) als met aftrekken (12-8=).
Het is aan te raden om hier …. lees verder op de site van Vernieuwenderwijs en lees ook de tips voor groep 4. Of
Brummen 